MỤN TRỨNG CÁ Ở PHỤ NỮ TRƯỞNG THÀNH VÀ LỐI SỐNG THỜI HIỆN ĐẠI

Như chúng ta đã biết, sinh bệnh học mụn trứng cá xoay quanh 4 yếu tố chính: (1) sừng hóa nang lông hình thành nhân mụn (2) tăng tiết bã nhờn do sự chi phối của hormone (3) vi khuẩn P. acnes và (4) quá trình viêm. Ngoài ra các yếu tố do gen (được chứng minh qua các nghiên cứu ở trẻ song sinh), chế độ ăn giàu carbohydrate và các sản phẩm từ sữa, các yếu tố môi trường (hút thuốc lá, mỹ phẩm…) cũng đóng vai trò trong quá trình sinh bệnh học của mụn trứng cá [1]

Có một sự thật mà chúng ta phải nắm, đó là mặc dù phác đồ điều trị mụn trứng cá ở với phụ nữ lớn tuổi cũng giống như cách chúng ta điều trị cho mụn ở độ tuổi dậy thì. Tuy nhiên, tỉ lệ thất bại với điều trị ở độ tuổi trên 25 tuổi là rất cao. Nghiên cứu của Blasiak (2013), Goulden (1997), Rademaker (2016) cho thấy có đến gần 80% phụ nữ thất bại sau một số liệu trình điều trị kháng sinh và 30-40% thất bại khi điều trị với Isotretinoin [1]

Sinh bệnh học của mụn trứng cá ở phụ nữ trưởng thành rất phức tạp. Tuy nhiên yếu tố đóng vai trò chủ đạo cho sự hình thành mụn trong giai đoạn này là yếu tố về nội tiết tố làm tăng tiết bã nhờn thông qua thụ thể của chúng trên các tế bào tuyến bã. [1]. Ngoài androgen, các hormone khác cũng đóng vai trò quan trọng trong việc làm tăng tiết bã nhờn như CRH (hormone liên quan đến tress và mất ngủ), Insulin like growth factor-1 (liên quan đến chế độ ăn nhiều carbohydrate (high glycemic index diet) [2]

Do đó ngoài việc điều trị theo đúng phác đồ, thì việc thay đổi lối sống và chế độ ăn uống sẽ góp phần giúp cải thiện hiệu quả điều trị cao hơn. Có 3 yếu tố mình luôn cân nhắc đến trong quá trình điều trị mụn đó là lối sống (stress, mất ngủ), chế độ ăn giàu carb, và chức năng hàng rào bảo vệ da trong mụn trứng cá (sẽ trình bày ở một bài viết khác). Bài viết hôm nay sẽ làm sáng tỏ mối liên hệ này.

1.    Chế độ ăn giàu carbohydrate (high glycemic index)

Cơ chế: nhiều nghiên cứu đã chứng minh ăn chế độ giàu carbohydrate, sữa và các thực phẩm chế biến từ sữa sẽ làm tăng hàm lượng insulin và IGF-1. Hai hormone này tác động lên cả tế bào tuyến thượng thận làm tăng tiết androgen (như testosterone) và tế bào tuyến bã nhờn làm ức chế hoạt động của enzyme chuyển đổi testosterone thành estrogen (aromatase), từ đó làm gia tăng tác động của androgen lên tuyến bã nhờn [3].

Năm 2007, một thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có đối chứng đã được thực hiện ở 43 phụ nữ Australia tuổi từ 15-25 để đánh giá hiệu quả của chế độ ăn kiên carbohydrate (low glycemic diet). Kết quả sau 12 tuần, số lượng tổn thương ở nhóm bệnh nhân ăn chế độ low glycemic giảm rất nhiều so với nhóm bệnh nhân ăn chế độ high lycemic truyền thống (p=0.1). Ngoài ra chỉ số cân nặng và chỉ số androgen tự do cũng giảm mạnh [4].

Một thử nghiêm lâm sàng có đối chứng tương tự trên 32 phụ nữ Hàn Quốc cũng cho thấy có sự cải thiện lâm sàng (giảm cả số lượng tổn thương viêm và không viêm) đáng kể ở nhóm ăn chế độ low glycemic sau 10 tuần, đồng thời kết quả mô bệnh học cho thấy có sự giảm đáng kể kích thước tuyến bã nhờn và các yếu tố gây viêm [5].

2.    Stress từ lối sống hiện đại

Cuộc sống thời hiện đại, với những áp lực từ công việc, cuộc sống và môi trường khiến chúng ta ngày càng căng thẳng. Đặc biệt đối với phụ nữ, khi họ vừa là người chăm sóc cho gia đình, con cái vừa phải hoàn thành công việc. Bên cạnh đó, sự thay đổi nội tiết tố sinh dục theo chu kì cũng khiến phụ nữ trở nên căng thẳng hơn so với đàn ông. Điều này dẫn đến nhiều phụ nữ stress và mất ngủ nhiều hơn. Một nghiên cứu cho thấy phụ nữ chiếm đến 76% bệnh nhân bị mụn trứng cá trên 25 tuổi [2].

Stress và mất ngủ liên quan đến mụn trứng cá thông qua sự kích thích bài tiết hormone CRH như đã trình bày ở trên, ngoài ra sự mất ngủ còn ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch của toàn cơ thể, từ đó ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch của da. [6]

Nhiều nghiên cứu đã cho thấy mụn trứng cá tiến triển nặng hơn ở 50-71% bệnh nhân khi họ đang ở trong giai đoạn stress. Ngoài ra một thử nghiệm lâm sàng trên 30 tình nguyện viên cho thấy sau một đêm không ngủ, có sự gia tăng đáng kể của các tế bào CD4+ T cell và tồn tại trong nhiều ngày sau đó. Và người ta cũng phát hiện thấy nồng độ CD4+ T cell cao ở da bệnh nhân bị mụn trứng cá [6].

Bàn luận: Đối với một trường hợp mụn trứng cá sau 25 tuổi, việc đầu tiên cần phải xác định xem bệnh nhân có dấu hiệu hyperandrogenism hay không thông qua các dấu hiệu như: nhiều lông, tiết nhiều bã nhờn, rối loạn kinh nguyệt…. Sau đó lên phác đồ điều trị như mụn trứng cá thông thường khác, đồng thời phải kết hợp thay đổi bền vững lối sống và chế độ ăn của bệnh nhân.

DR. PHẠM TĂNG TÙNG

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1.    Tan AU, Schlosser BJ, Paller AS. A review of diagnosis and treatment of acne in adult female patients. Int J Womens Dermatol. 2017;4(2):56–71. Published 2017 Dec 23. doi:10.1016/j.ijwd.2017.10.006

2.    Bagatin E, Freitas THP, Rivitti-Machado MC, et al. Adult female acne: a guide to clinical practice [published correction appears in An Bras Dermatol. 2019 Mar-Apr;94(2):255. Machado MCR [corrected to Rivitti-Machado MC]]. An Bras Dermatol. 2019;94(1):62–75. doi:10.1590/abd1806-4841.20198203

3.    Melnik BC, Zouboulis CC. Potential role of FoxO1 and mTORC1 in the pathogenesis of Western diet-induced acne. Exp Dermatol. 2013;22:311-5.

4.    Smith RN, Mann NJ, Braue A, Makelainen H, Varigos GA. The effect of a high-protein, low glycemic-load diet versus a conventional, high glycemic-load diet on biochemical parameters associated with acne vulgaris: a randomized, investigator-masked, controlled trial. J Am Acad Dermatol. 2007;57:247-256.

5.    Kwon HH, Yoon JY, Hong JS, Jung JY, Park MS, Suh DH. Clinical and histological effect of a low glycaemic load diet in treatment of acne vulgaris in Korean patients: a randomized, controlled trial. Acta Derm Venereol. 2012;92:241-246.