Dày sừng nang lông- keratosis pilaris

Tác giả: Tiến sĩ Amanda Oakley MBChB FRACP, Hamilton, New Zealand, 1997. Cập nhật tháng 1 năm 2015.

Dr. Phạm Tăng Tùng

---

Keratosis pilaris 

Dày sừng nang lông là gì?

Dày sừng nang lông là một hình thức rất phổ biến của da khô đặc trưng bởi lỗ chân lông bị bít tắc do vảy.

Dày sừng nang lông

Dày sừng nang lông đỏ

Dày sừng nang lông cận cảnh

Dày sừng nang lông ở da tối màu

Ai có thể bị dày sừng nang lông?

Dày sừng nang lông ảnh hưởng đến một nửa số trẻ em bình thường và đến 3/4 trẻ em bị bệnh khô da vảy cá (ichthyosis vulgaris)  (một tình trạng da khô do đột biến gen filaggrin ). Nó cũng phổ biến ở trẻ em bị viêm da cơ địa. 

Mặc dù bệnh này thường xuất hiện nổi bật nhất ở độ tuổi thiếu niên, và ít phổ biến nhất ở người cao tuổi. Tuy nhiên, nó có thể xảy ra cả ở trẻ em và người lớn thuộc mọi lứa tuổi.

Nguyên nhân gây dày sừng nang lông là gì?

Dày sừng nang lông (Keratosis pilaris) là do sự keratin hóa bất thường của lớp tế bào lót phần trên của nang lông. Do đó vảy da kết dính lại ở ngay lỗ chân lông thay vì tróc ra.

Xu hướng di truyền của dày sừng nang lông có nguồn gốc từ gen, di truyền trội  (có đến một nửa số con cái của một cá nhân bị mang gen có thể xuất hiện các dấu hiệu của bệnh dày sừng nang lông ở nhiều mức độ khác nhau).

Các tổn thương giống như Keratosis pilaris có thể xuất hiện do tác dụng phụ của liệu pháp điều trị ung thư trúng đích như vemurafenib .

Các đặc điểm lâm sàng của bệnh dày sừng nang lông là gì?

Keratosis pilaris thường ảnh hưởng đến các mặt ngoài của cả hai cánh tay trên. Nó cũng có thể xuất hiện ở đùi, mông và hai bên má, và ít gặp hơn ở cẳng tay và lưng trên. Dày sừng nang lông có tính phân bố đối xứng.

Các đốm vảy có thể có màu da, mà đỏ (keratosis pilaris rubra) hoặc nâu ( dày sừng nang lông tăng sắc tố). Không bị ngứa hay đau.

Keratosis pilaris có xu hướng bị nặng lên vào thời điểm độ ẩm thấp , chẳng hạn như trong những tháng mùa đông.

Dày sừng nang lông dạng teo

Keratosis pilaris atrophicans (dày sừng nang lông dạng teo) đề cập đến các dạng keratosis pilaris không phổ biến trong đó có các vết lõm giống như sẹo và rụng tóc. Bao gồm :

• - Keratosis pilaris atrophicans faciei (khuôn mặt)
• - Erythromelanosis follicularis faciei et colli ( biến thể sắc tố trên mặt và cổ)
• - Ulerythema ophryogenes (lông mày)
• - Keratosis follicularis spinulosa decalvans (da đầu)
• - Atrophoderma vermiculatum / viêm nang lông ulerythematosa reticulata (sẹo rỗ của má).

Viêm giác mạc

Keratosis pilaris rubra faciei

Ulerythema ophryogenes

Atrophoderma vermiculata

Làm thế nào để chẩn đoán dày sừng nang lông?

Keratosis pilaris là một chẩn đoán lâm sàng.

Sinh thiết cho thấy:

• - Tăng sừng hóa thượng bì
• - hypergranulosis (dày lớp hạt thượng bì)
• - Bít tắc lỗ chân lông
• - Viêm tế bào lympho quanh mạch máu mức độ nhẹ .

Điều trị cho bệnh dày sừng nang lông như thế nào?

Không có phương pháp điều trị hữu hiệu đối với dày sừng nang lông. Các biện pháp sau đây có thể có ích:

• - Dùng sữa tắm không chứa  xà phòng (xà phòng có thể làm da khô hơn)
• - Cọ mình bằng đá bọt hoặc bông tắm khi tắm rửa. 
• - Dùng kem dưỡng ẩm chứa ure, salicylic acid hoặc alpha hydroxy acid.
• - Bôi retinoids
• - Điều trị bằng laser nhuộm xung hoặc thiết bị IPL - làm giảm đỏ (ít nhất là tạm thời), nhưng không làm giảm độ sần sùi.
• - Triệt lông bằng laser.

Tiên lượng dày sừng nang lông là gì?

Keratosis pilaris có thể tự cải thiện theo thời gian.