TỔNG QUAN CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ SẸO RỖ

 TỔNG QUAN CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ SẸO RỖ

BS PHẠM TĂNG TÙNG

1. Tổng quan

Sẹo trứng cá là một trong những vấn đề thẩm mỹ được quan tâm hiện nay. Sẹo là sự thay thế mô thường bởi các mô xơ do mụn trứng cá không được điều trị sớm. Hầu hết mọi người ( khoảng 90%) bị sẹo trứng cá ở nhiều mức độ khác nhau [1].

Cơ chế bệnh sinh của sẹo trứng cá rất phức tạp, liên quan đến quá trình viêm kéo dài và sự thiếu hụt collagen trong quá trình lành thương [2].

2. Phân loại sẹo trứng cá. 

Sẹo trứng cá được phân thành sẹo quá phát ( sẹo cao hơn bề mặt da) và sẹo lõm (sẹo lõm xuống so với bề mặt da). Sẹo lõm lại được chia thành sẹo boxcar, icepick hoặc rolling tùy thuộc vào hình dạng sẹo, đường kính và kích thước như hình sau.

Hình 1: Phân loại sẹo trứng cá.

3. Đánh giá độ nặng của sẹo trứng cá theo Goodman và Baron

Bảng phân loại theo Goodman và Baron được chia thành 4 mức độ như sau:

Độ 1- Dát đỏ sau mụn- là những dát màu đỏ, tăng hoặc giảm sắc tố

Độ 2- Sẹo nhẹ- sẹo lõm hoặc sẹo quá phát khó có thể nhận thấy ở khoảng cách >= 50 cm và có thể được che phủ bởi phấn trang điểm và râu đã cạo (đối với nam) hoặc lông trên da.

Độ 3- Sẹo trung bình - sẹo lõm hoặc sẹo quá phát có thể nhận thấy rõ ràng ở khoảng cách >= 50 cm và không thể được che phủ bởi phấn trang điểm và râu đã cạo (đối với nam) hoặc lông trên da; sẹo lõm có thể được làm phẳng khi kéo căng vùng da.

Độ 4- Sẹo nặng - sẹo lõm hoặc sẹo quá phát có thể nhận thấy rõ ràng ở khoảng cách >= 50 cm và không thể được che phủ bởi phấn trang điểm và râu đã cạo (đối với nam) hoặc lông trên da; sẹo lõm không thể được làm phẳng khi kéo căng vùng da.

4. Các phương pháp điều trị sẹo lõm trứng cá.

Lựa chọn phương pháp điều trị theo phân loại sẹo lõm [3]. Các phương pháp được lựa chọn điều trị nhiều nhất hiện nay đó laser co2 fractional, lăn kim, cắt đáy sẹo, peel điểm (TCA CROSS), filler. Các phương pháp điều trị ít phổ biến hơn gồm mài da, lăn kim RF, và các phẫu thuật da như punch excision (bấm cắt sẹo), punch elevation (bấm nâng sẹo)...

Icepick: phương pháp có hiệu quả nhất với sẹo icepick hiện nay là TCA CROSS và bấm cắt sẹo (punch excision), tuy nhiên TCA CROSS được sử dụng nhiều hơn bởi thủ thuật thực hiện đơn giản và chi phí điều trị thấp hơn.

Rolling: Sẹo rolling đáp ứng tốt với nhiều phương pháp điều trị, trong đó phương pháp điều trị mang lại hiệu quả cao nhất là cắt đáy sẹo và filler sẹo. Các phương pháp như lăn kim và laser co2 fractional cũng có hiệu quả khá tốt lên loại sẹo này.

Sẹo boxcar: sẹo boxcar nông đáp ứng tố với laser co2 fractional còn sẹo boxcar sâu có hiệu quả điều trị cao bằng phương pháp TCA Cross hoặc cắt đáy sẹo.

Hầu hết mọi người đều có hai hoặc cả ba loại sẹo lõm trên mặt do đó xu hướng điều trị hiện nay là phối hợp hai hoặc nhiều phương pháp điều trị nhằm tối đa hóa hiệu quả [4]

Hình 2: Lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp với từng loại sẹo

5. Tổng quan một số phương pháp điều trị sẹo.

5.1 Filler sẹo

Thủ thuật filler sẹo sử dụng các chất làm đầy để bù đắp cho thể tích mô bị thiếu hụt của sẹo. Filler sẹo có thể sử dụng các chất làm đầy ngắn hạn (hyaluronic acid: 6-12 tháng), bán vĩnh viễn (calcium hydroxylapatite, Poly-L-lactic acid : 1-2 năm) hoặc vĩnh viễn (polymethylmethacrylate), trong đó chất làm đầy ngắn hạn HA được sử dụng nhiều nhất hiện nay. Chỉ định của filler sẹo là các loại sẹo rolling và boxcar nông, filler thường phối hợp với cắt đáy sẹo để mang lại hiệu quả làm đầy sẹo tốt hơn. [3]

5.2 Cắt đáy sẹo

Đây là thủ thuật đơn giản, sử dụng kim vô khuẩn hoặc kim chuyên dụng (Nokor) để giải phóng các sợi xơ của sẹo rolling, cũng như gây chảy máu dưới da nhằm tạo khoảng trống kích thích mô tăng sinh. Thủ thuật cắt đáy sẹo rất có hiệu quả, đặc biệt là đối với sẹo rolling và boxcar nông [3].

Hình 3. Kỹ thuật cắt đáy sẹo

5.3 Peel điểm TCA (TCA CROSS).

TCA CROSS sử dụng Tricloacetic acid nồng độ 50-100% để chấm lên từng nốt sẹo (sử dụng đầu tăm xỉa răng). TCA sẽ gây hoại tử đến lớp bì, từ đó kích thích quá trình lành thương và tăng sinh collagen. TCA có hiệu quả đối với tất cả các loại sẹo và đặc biệt có hiệu quả đối với sẹo ice-pick.

Hình 4. Lớp frosting sau khi chấm TCA.

5.4 Lăn kim

Lăn kim được xem là phương pháp hiệu quả ở mức trung bình đối với sẹo rolling và boxcar nông. Thông thường lăn kim được điều trị từ 3-5 lần, cách nhau 4 tuần và có thể thấy được hiệu quả sau 3 tháng. Mặc dù hiệu quả không cao nhưng lăn kim là phương pháp an toàn đối với type da của người châu Á vì có ít nguy cơ bị tăng sắc tố sau viêm. 

5.5 Laser điều trị sẹo lõm

Có rất nhiều loại laser có thể được sử dụng trong điều trị sẹo trứng cá. IPL và laser KPT được ứng dụng trong điều trị dát đỏ sau mụn. Laser co2 fractional hoặc erbium: YAG là hai loại laser xâm lấn được ứng dụng nhiều nhất trong điều trị sẹo lõm. 

Hình 5. Các loại laser có thể được sử dụng trong điều trị sẹo.

5.6 Lăn kim RF

Thiết bị RF có khả năng phát ra sóng cao tần (bản chất là sóng điện từ) để làm nóng mô, từ đó kích thích quá trình tân tạo collagen. Sóng RF ban đầu được ứng dụng trong trẻ hóa da, và gần đây được ứng dụng trong điều trị sẹo lõm. Sóng RF được chia thành RF đơn cực (monopolar) và RF song cực (bipolar). Thiết bị lăn kim RF là công nghệ ứng dụng RF song cực được phát ra qua từng cặp kim khi đưa vào da. Sẹo rolling và boxcar đáp ứng tốt với lăn kim RF, các nghiên cứu cho thấy tỉ lệ đáp ứng điều trị cao sau 3-6 lần điều trị [3].

5.7 Các phương pháp phẫu thuật da.

Bấm cắt sẹo (punch excision): Đây là phương pháp sử dụng dụng cụ bấm sinh thiết để loại bỏ phần mô chứa sẹo ice-pick xuống đến mức hạ bì sau đó khâu lại bằng chỉ. 

Bấm nâng sẹo (punch elevation): Phương pháp này sử dụng dụng cụ bấm sinh thiết để bấm xuống và nâng đáy sẹo của sẹo boxcar lên ngang bề mặt da, sau đó cố định bằng chỉ vào vùng da xung quanh. 

6. Tối đa hóa điều trị sẹo lõm.

Không có phương pháp điều trị sẹo nào tối ưu cho mọi loại sẹo và hầu hết mọi người điều bị đồng thời hai hoặc cả ba loại sẹo trên mặt. Do đó để tối đa hóa hiệu quả điều trị sẹo lõm cần phải kết hợp hai hoặc nhiều phương pháp.

Các phương pháp thường được phối hợp theo những công thức sau:

TCA + cắt đáy sẹo + laser [4]

filler + cắt đáy sẹo

TCA + cắt đáy sẹo + lăn kim

punch excision + laser

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bhargava, S., Cunha, P. R., Lee, J., & Kroumpouzos, G. (2018). Acne Scarring Management: Systematic Review and Evaluation of the Evidence. American Journal of Clinical Dermatology, 19(4), 459–477. doi:10.1007/s40257-018-0358-5

https://sci-hub.do/10.1007/s40257-018-0358-5

2. Connolly D, Vu HL, Mariwalla K, Saedi N. Acne Scarring-Pathogenesis, Evaluation, and Treatment Options. J Clin Aesthet Dermatol. 2017;10(9):12-23.

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5749614/pdf/jcad_10_9_12.pdf

3. Boen, M., & Jacob, C. (2019). A Review and Update of Treatment Options Using the Acne Scar Classification System. Dermatologic Surgery, 45(3), 411–422. doi:10.1097/dss.0000000000001765 

https://sci-hub.do/10.1097/dss.0000000000001765

4. Kang, W. H., Kim, Y. J., Pyo, W. S., Park, S. J., & Kim, J. H. (2009). Atrophic acne scar treatment using triple combination therapy: Dot peeling, subcision and fractional laser. Journal of Cosmetic and Laser Therapy, 11(4), 212–215. doi:10.3109/14764170903134326 

https://sci-hub.do/10.3109/14764170903134326