THỦ THUẬT DA LIỄU VÀ ISOTRETINOIN

 DERMATOLOGICAL PROCEDURES DURING ORAL ISOTRETINOIN

DR PHAM TANG TUNG

1. Isotretinoin

Isotretinoin được xem là thuốc điều trị mụn hiệu quả nhất hiện nay. Isotretinoin được chỉ định đối với các tình trạng mụn trứng cá nặng, mụn trứng cá dạng viêm, nang nốt mức độ trung bình không đáp ứng với các loại điều trị khác, gây ảnh hưởng đến tâm lí và đời sống của bệnh nhân. 

Ngoài điều trị mụn, isotretinoin còn được sử dụng để điều trị rất nhiều bệnh lí da liễu khác như trứng cá đỏ, lão hóa da, vảy nến, viêm da tiết bã...

Tuy nhiên việc kê toa isotretinoin vẫn còn hạn chế do những nguy cơ tác dụng phụ của isotretinoin. Trong đó quan trọng nhất là khả năng gây dị tật thai nhi ở phụ nữ trong độ tuổi sinh để. Các tác dụng phụ lên cơ thể thường thấy gồm khô niêm mạc (đặc biệt là miệng), tăng men gan và mỡ máu, rụng tóc, mỏi khớp, trầm cảm, viêm ruột.

2. Isotretinoin, mụn trứng cá và sẹo rỗ

Hầu hết các bệnh nhân được chỉ định isotretinoin đều có sẹo ở nhiều mức độ khác nhau. Tuy nhiên việc sử dụng các thủ thuật điều trị xâm lấn vào da không được khuyến cáo nếu bệnh nhân đang sử dụng isotretinoin hoặc ngưng sử dụng isotretinoin chưa được 6 tháng do nguy cơ làm chậm lành thương. Và khuyến cáo này được đưa ra dựa trên chỉ 9 trường hợp sẹo lồi và sẹo phì đại được báo cáo từ thập niên 1980s.

Việc trì hoãn các thủ thuật xâm lấn khiến chúng ta bỏ lỡ thời gian thuận lợi để điều trị sẹo rỗ cũng như kéo dài gánh nặng tâm lí cho bệnh nhân?

Vậy sau hơn 40 năm sử dụng isotretinoin thì LIỆU KHUYẾN CÁO NÀY CÒN ĐÚNG?

3. Đồng thuận về sử dụng các thủ thuật da liễu trong thời gian uống isotretinoin

Có rất nhiều đồng thuận khác nhau của các hiệp hội da liễu trên toàn thế giới về việc sử dụng các thủ thuật da liễu xâm lấn trong thời gian sử dụng isotretinoin đường uống nhằm thay đi đến một sự thay đổi lớn của ngành.

Tạp chí JAMA Dermatology có bài review: "Isotretinoin và thời gian có thể thực hiện các thủ thuật can thiệp"  dựa trên 32 bài báo đã công bố liên quan đến 1485 bệnh nhân được thực hiện các thủ thuật da liễu khác nhau trong thời gian uống isotretinoin. 

Kết quả cho thấy không đủ bằng chứng để trì hoãn các thủ thuật như mài da vi điểm, peel nông, phẫu thuật da (bóc tách, cắt khâu sẹo, sinh thiết...), triệt lông, laser xâm lấn và không xâm lấn vi điểm đối với những bệnh nhân đang sử dụng hoặc mới kết thúc liệu trình sử dụng isotretinoin. Dựa trên những bằng chứng hiện tại thì thủ thuật mài da cơ học, laser xâm lấn toàn phần không được khuyến cáo áp dụng ở những bệnh nhân đang sử dụng isotretinoin đường uống. 

Các bài review khác trên các tạp chí JOURNAL OF COSMETIC AND LASER THERAPY, JOURNAL OF CUTANEOUS MEDICINE AND SURGERY và đồng thuận của HIỆP HỘI DA LIỄU BRAZIL VỀ SỬ DỤNG ISOTRETINOIN TRONG DA LIỄU cũng đưa ra một kết luận tương tự.

 

4. Những thủ thuật có thể được sử dụng trong thời gian uống isotretinoin

Thủ thuật an toàn: 

- Mài da bằng tay và mài da vi điểm

- Lăn kim 

- Laser vi điểm xâm lấn và không xâm lấn

- Peel nông đến trung bình

- Laser sắc tố và laser mạch máu

- Lăn kim RF

- Phẫu Thuật da (kể cả cắt đáy sẹo)

- Sinh thiết da

Chống chỉ định:

- Mài da bằng máy

- Peel sâu

- Lser xâm lấn toàn phần

- Phẫu thuật sâu hơn, vạt cơ.

5. Bàn luận

Hiện nay chúng ta khá dè dặt trong việc sử dụng các thủ thuật nhằm điều trị sẹo sớm cho bệnh nhân bị mụn và sẹo trứng cá đồng thời đang uống isotretinoin. Tuy nhiên các bằng chứng y khoa ngày càng không ủng hộ cho việc trì hoãn này, mặc dù chưa có hướng dẫn chung cho toàn thế giới về vấn đề này. Do đó, lựa chọn điều trị hay không sẽ tùy thuộc vào kinh nghiệm và kiến thức của mỗi bác sĩ da liễu.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Mahadevappa OH, Mysore V, Viswanath V, et al. Surgical Outcome in Patients Taking Concomitant or Recent Intake of Oral Isotretinoin: A Multicentric Study-ISO-AIMS Study. J Cutan Aesthet Surg. 2016;9(2):106-114. doi:10.4103/0974-2077.184054

2. Bagatin E, Costa CS, Rocha MADD, et al. Consensus on the use of oral isotretinoin in dermatology - Brazilian Society of Dermatology. An Bras Dermatol. 2020;95 Suppl 1(Suppl 1):19-38. doi:10.1016/j.abd.2020.09.001

3. Spring LK, Krakowski AC, Alam M, Bhatia A, Brauer J, Cohen J, Del Rosso JQ, Diaz L, Dover J, Eichenfield LF, Gurtner GC, Hanke CW, Jahnke MN, Kelly KM, Khetarpal S, Kinney MA, Levy ML, Leyden J, Longaker MT, Munavalli GS, Ozog DM, Prather H, Shumaker PR, Tanzi E, Torres A, Velez MW, Waldman AB, Yan AC, Zaenglein AL. Isotretinoin and Timing of Procedural Interventions: A Systematic Review With Consensus Recommendations. JAMA Dermatol. 2017 Aug 1;153(8):802-809. doi: 10.1001/jamadermatol.2017.2077. PMID: 28658462.

4. McDonald KA, Shelley AJ, Pierscianowski T, Alavi A. A 2017 update: Challenging the cosmetic procedural delay following oral isotretinoin therapy. J Cosmet Laser Ther. 2019;21(1):58-60. doi: 10.1080/14764172.2018.1444775. Epub 2018 Feb 28. PMID: 29488816.

5. McDonald KA, Shelley AJ, Alavi A. A Systematic Review on Oral Isotretinoin Therapy and Clinically Observable Wound Healing in Acne Patients. J Cutan Med Surg. 2017 Jul/Aug;21(4):325-333. doi: 10.1177/1203475417701419. Epub 2017 Mar 31. PMID: 28362520.

6. Waldman A., Bolotin D., Arndt K.A., Dover J.S., Geronemus R.G., Chapas A. ASDS Guidelines Task Force: consensus recommendations regarding the safety of lasers, dermabrasion, chemical peels, energy devices, and skin surgery during and after isotretinoin use. Dermatol Surg. 2017;43:1249–1262