AZELAIC ACID IN DERMATOLOGY

 AZELAIC ACID TRONG DA LIỄU

DR. PHAM TANG TUNG

1. Giới thiệu về azelaic acid

Azelaic acid là một loại decarboxylic acid no có nguồn gốc từ thực vật như lúa mì, hoặc từ nấm malassezia. Azelaic là một trong số ít hoạt chất có đa tác dụng trong ngành da liễu. 

Azelaic acid 15% dạng gel hoặc foam (Finacea) đã được FDA chấp thuận trong điều trị trứng cá đỏ dạng nang nốt (papulopustular rosacea). Ngoài ra azelaic acid còn được sử dụng trong điều trị mụn trứng cá (cả mụn ẩn và mụn viêm), trong điều trị nám và tăng sắc tố.

2. Điều trị mụn  trứng cá bằng azelaic acid

Cơ chế tác dụng: (1) azelaic acid có khả năng kìm hãm và ức chế sự phát triển của nhiều loại vi khuẩn hiếu khí trên da, do đó có khả năng làm giảm số lượng quần thể vi khuẩn C.acnes trong mụn trứng cá. (2) Azelaic acid có tác dụng ly sừng giúp giảm hiện tượng sừng hóa cổ nang lông (3) azelaic acid có khả năng kháng viêm mạnh. Tuy nhiên azelaic acid không tác động lên sự tiết bã nhờn của da.

Guideline điều trị mụn Châu Âu (2016) khuyến cáo sử dụng azelaic acid như là thuốc bôi để điều trị (đơn độc hoặc dùng phối hợp với các loại thuốc bôi khác) và duy trì mụn trứng cá mức độ nhẹ-trung bình.

Trong một báo cáo review thì azelaic acid được khuyến cáo là điều trị đầu tay đối với mụn trứng cá viêm và không viêm ở phụ nữ trưởng thành.

Trong một nghiên cứu lâm sàng so sánh giữa azelaic acid và giả dược, có 64% bệnh nhân được điều trị bằng azelaic acid 2 lần mỗi ngày có mức độ cải thiện từ tốt-rất tốt, trong khi đó chỉ số này ở nhóm giả dược là 36%.

Các nghiên cứu cho thấy azelaic acid 20% có hiệu quả điều trị mụn trứng cá mức độ nhẹ-trung bình tương đương với tretinoin 0.05 cream, benzoyl peroxide 5% gel, clindamycin 2% gel trong khoảng thời gian được nghiên cứu là 6 tháng.

Tác dụng phụ: tác dụng phụ thường gặp của azelaic acid là cảm giác bỏng rát, hơi kích ứng thời gian đầu, những tác dụng phụ này thường giảm dần sau 2-4 tuần. Azelaic acid không có tác dụng phụ toàn thân do đó an toàn khi điều trị mụn ở phụ nữ có thai (pregnancy category B).

Hướng dẫn điều trị mụn ở phụ nữ có thai xem tại ĐÂY

3. Azelaic acid trong điều trị trứng cá đỏ dạng viêm mụn mủ (papulop ustular rosacea)

Cơ chế chính của azelaic acid trong trứng cá đỏ là giảm viêm thông qua (1) giảm các hoạt chất viêm trung gian và (2) giảm gốc tự do sinh ra bởi bạch cầu trung tính, giúp làm giảm tổn thương oxi hóa tại mô bị viêm.

Thử nghiệm lâm sàng so sánh hiệu quả giữa azelaic acid và giả dược trong điều trị trứng cá đỏ cho thấy nhóm điều trị azelaic acid có 58% bệnh nhân giảm số lượng tổn thương và 44% giảm đỏ, trong khi những con số này ở nhóm chứng lần lượt là 40% và 29%.

Nghiên cứu so sánh hiệu quả của azelaic acid 15% gel và metronidazole 0.75% gel (thuốc bôi đầu tay điều trị trứng cá đỏ) cũng đã được tiến hành. Người ta đã tiến hành một thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên, đối chứng, mù đôi trên số lượng mẫu lớn 251 bệnh nhân bị trứng cá đỏ dạng sẩn mụn mủ để so sánh hiệu quả giữa hai loại thuốc bôi này trong thời gian 15 tháng. Kết quả cho thấy các chỉ số đo lường đều vượt trội ở nhóm điều trị azelaic acid 15% cụ thể như sau:

- Số lượng tổn thương giảm -12.9 ở nhóm azelaic acid, -10.7  ở nhóm metronidazole (p<0.003).

- Số lượng tổn thương viêm trung bình giảm 72.7% ở nhóm azelaic acid, 55.8% ở nhóm metronidazole (p<0.0001).

- 56 % bệnh nhân nhóm azelaic acid giảm rõ tình trạng đỏ da, trong khi đó chỉ có 40% đối với nhóm metronidazole (p<0.02).

- Tác dụng phụ tương tự như ở phần mụn trứng cá

Xem phác đồ điều trị trứng cá đỏ tại ĐÂY

4. Azelaic acid trong điều trị nám và tăng sắc tố sau viêm

Azelaic acid có hiệu quả trong điều trị nám và tăng sắc tố khác nhờ vào khả năng ức chế enzyme tyrosinase cũng như khả năng chống oxi hóa của nó (giảm gốc tự do).

Trong một nghiên cứu lớn trên 329 bệnh nhân bị nám, người ta nhận thấy hiệu quả điều tị nám của kem bôi azelaic acid 20%  (2 lần mỗi ngày trong 6 tháng) có hiệu quả tốt tương đương với hydroquinone 4%. Một nghiên cứu khác cũng cho thấy azelaic acid cream 20% có hiệu quả cao hơn so với HQ 2% ( 73% bệnh nhân nhóm azelaic acid đáp ứng tốt-rất tốt với điều trị, trong khi đó chỉ có 19% bệnh nhân nhóm HQ 2% đáp ứng tốt-rất tốt với điều trị)

Đọc thêm về khuyến cáo thuốc bôi trong điều trị nám tại: đây

5. Bàn luận

Azelaic acid là một hoạt chất an toàn (đối với cả phụ nữ có thai) và có hiệu quả cao trong điều trị mụn, nám, trứng cá đỏ. Azelaic acid có thể được xem là lựa chọn hàng đầu đối với mụn trứng cá ở phụ nữ lớn tuổi, phụ nữ có thai. Azelaic acid có thể được cân nhắc là lựa chọn hàng đầu trong điều trị trứng cá đỏ và azelaic acid 20% có hiệu quả tương đương hydroquinone 4% trong điều trị nám. 

TÀI LIỆU THAM KHẢO

Searle T, Ali FR, Al-Niaimi F. The versatility of azelaic acid in dermatology. J Dermatolog Treat. 2020 Aug 4:1-11. doi: 10.1080/09546634.2020.1800579. Epub ahead of print. PMID: 32730109.

Fitton A, Goa KL. Azelaic acid. A review of its pharmacological properties and therapeutic efficacy in acne and hyperpigmentary skin disorders. Drugs. 1991 May;41(5):780-98. doi: 10.2165/00003495-199141050-00007. PMID: 1712709.

Gollnick, H., & Layton, A. (2008). Azelaic acid 15% gel in the treatment of rosacea. Expert Opinion on Pharmacotherapy, 9(15), 2699–2706. doi:10.1517/14656566.9.15.2699