BS. PHẠM TĂNG TÙNG
Nám là rối loạn sắc tố mắc phải, khó điều trị và tỉ lệ tái phát cao. Nguyên bệnh sinh của nám hiện nay vẫn chưa được tìm hiểu đầy đủ, và các yếu tố khởi phát nám được biết hiện nay là mang thai, sử dụng thuốc tránh thai và tiếp xúc thường xuyên với ánh sáng mặt trời.
Thuốc bôi điều trị nám hàng đầu hiện nay là triple combination (hydroquinone 4%, tretinoin 0.05%, flucinolone acetonide 0.01%), sản phẩm tốt nhất được biết đến là Tri-Luma, Galderma.
1. Hiệu quả của TC trong điều trị nám
TC đã được chứng minh là có hiệu quả điều trị rõ rệt đối với nám trong nhiều thử nghiệm lâm sàng so với giả dược [1].
Một thử nghiệm lâm sàng đa trung tâm đã được tiến hành nhằm đánh giá hiệu quả, tính an toàn của TC so với hydroquinone 4% trên đối tượng là 260 bệnh nhân nám vừa và nặng người châu Á. Những bệnh nhân này được chia thành hai nhóm. Một nhóm được sử dụng TC mỗi tối, nhóm còn lại sử dụng HQ ngày 2 lần. Kết quả được đánh trước điều trị và các thời điểm 2 tuần, 4 tuần, 8 tuần điều trị. Kết quả sau 8 tuần cho thấy TC có hiệu quả vượt trội so với HQ, có 64.2 % bệnh nhân ở nhóm TC sau 8 tuần nám khỏi hoàn toàn hoặc ở mức nhẹ, trong khi đó con số này ở nhóm HQ là 39,4% (p <0.001). Mức độ hài lòng với điều trị ở nhóm TC (70.8%) cũng cao hơn nhóm HQ (49.6%) mặc dù tỉ lệ tác dụng phụ như đỏ da, kích ứng da, tróc vảy cao hơn nhiều ở nhóm TC (48.8%) so với nhóm HQ (13.7%) [2].
Một bài phân tích tổng quan từ 23 nghiên cứu cũng cho thấy TC có hiệu quả vượt trội hơn so với bất kì đơn chất trị nám nào, và vượt trội hơn so với kem bôi chỉ phối hợp 2 loại thuốc ( HQ+Tretinoin, HQ+ Fluocinolone acetonide hoặc Tretinoin+ Fluocinolone acetonide) [1].
2. Sử dụng TC như thế nào
Trong hầu hết các nghiên cứu TC được sử dụng mỗi tối, tuy nhiên để có thể hạn chế tác dụng phụ có thể bắt đầu điều trị bằng cách sử dụng TC cách ngày.
Nên bôi dưỡng ẩm trước khi bôi TC để giảm khả năng kích ứng.
3. Thời gian sử dụng an toàn của TC là bao lâu
Hầu hết các nghiên cứu được tiến hành trong khoảng thời gian 8-12 tuần. Do đó sử dụng TC an toàn nhất trong khoảng thời gian 8 tuần. Tuy nhiên có thể kéo dài đến 12 tuần [2].
4. TC dùng lâu dài có an toàn hay không
Một nghiên cứu được thực hiện nhằm đánh giá hiệu quả của điều trị kéo dài TC trong những trường hợp dai dẳng hoặc tái phát. Có tất cả 51 bệnh nhân nám tham gia điều trị tấn công bằng TC, bôi mỗi ngày. Sau 12 tuần những bệnh nhân nám hết hẳn hoặc gần hết sẽ được bôi duy trì 2 lần mỗi tuần trong 12 tuần tiếp theo. Những bệnh nhân nám không hết hẳn hoặc tái phát trong giai đoạn bôi duy trì sẽ được quay trở lại điều trị mỗi ngày trong 12 tuần. Kết quả sau 24 tuần như sau: 25 bệnh nhân nám không hết hoàn toàn phải tiếp tục bôi TC hàng ngày trong 24 tuần ; 6 bệnh nhân bôi TC hàng ngày trong 12 tuần nám hết sạch, được chuyển sang bôi 2 lần mỗi tuần trong 12 tuần mà ko bị tái phát; 21 bệnh nhân hết sạch hoặc gần sạch trong 12 tuần đầu, sau đó chuyển sang bôi duy trị (2 lần/tuần) thì tái phát và quay trở lại liều bôi ban đầu. Tác dụng phụ xuất hiện trên 53% bệnh nhân và đa số nhẹ. Nghiên cứu cũng kết luận rằng TC khá an toàn khi sử dụng liên tục trong khoảng thời gian 24 tuần [3].
Nhiều nghiên cứu sử dụng TC hàng ngày hoặc ngắt quãng trong khoảng thời gian kéo dài 6 tháng- 1 năm. Tác dụng thường gặp là đỏ da và kích ứng. Các tác dụng phụ như teo da, dãn mạch được báo cáo với tỉ lệ rất thấp trong các nghiên cứu này và không có trường hợp ochronosis nào được phát hiện trong các nghiên cứu này [1].
5. Liệu pháp điều trị duy trì bằng TC
Điều trị nám bằng TC được chia thành 2 giai đoạn, giai đoạn tấn công và giai đoạn duy trì. Giai đoạn tấn công 8-12 tuần, có thể kéo dài hơn trong các trường hợp nám chưa cải thiện nhiều. Khi sạch nám, hoặc gần như sạch nám thì bắt đầu chuyển sang giai đoạn duy trì.
Điều trị duy trì bằng TC có hai phương pháp, đó là giảm liều dần và dùng cách ngày (2 lần/ tuần) trong khoảng thời gian an toàn được khuyến cáo là 6 tháng.
Một nghiên cứu đa trung tâm ở Brazil và Mexico đã được tiến hành nhằm đánh giá hiệu quả và tính an toàn của liệu pháp kem bôi TC duy trì trên 242 bệnh nhân nám trung bình và nặng sau khi đã điều trị tấn công mỗi ngày bằng TC trong tối đa 8 tuần. Những bệnh nhân này sau 8 tuần điều trị TC mỗi ngày thì chuyển sang dùng phác đồ duy trì hoặc là giảm liều dần (3l/ tuần trong tháng thứ nhất, 2l/ tuần từ tháng thứ 2, và 1l/ tuần từ tháng thứ 4) hoặc là dùng cố định 2l/ tuần. Kết quả cho thấy có 78.8 % bệnh nhân hết nám hoặc chỉ còn nám nhẹ sau 8 tuần điều trị TC mỗi ngày, và được bắt đầu chuyển sang điều trị duy trì. Kết thúc nghiên cứu có 53% bệnh nhân không bị tái phát sau 6 tháng, thời gian tái phát trung bình của hai nhóm là giống nhau (khoảng 190 ngày). Tuy nhiên, liệu pháp duy trì 2 lần/ tuần dường như giúp kéo dài thời gian tái phát ở nhóm bệnh nhân nám nặng hơn so với liệu pháp giảm liều. Cả hai liệu pháp duy trì đều an toàn.
Do đó, dường như nên ưu tiên lựa chọn liệu pháp bôi duy trì 2 lần/ tuần trong khoảng thời gian 6 tháng để giảm tỉ lệ tái phát sau 8-12 tuần điều trị TC tấn công mỗi ngày, tuy nhiên cần có sự giám sát hết sức chặt chẽ bởi bác sĩ da liễu.
7. Bàn luận
Thuốc bôi bộ ba phối hợp (Tri-Luma) là thuốc bôi điều trị nám hàng đầu và mạnh nhất hiện nay. Sử dụng Tri-Luma mỗi tối trong 8-12 tuần mang lại hiệu quả đáng kể trong điều trị nám vừa và nặng, đây cũng là khoảng thời gian điều trị tấn công khuyến cáo.
Nám có tỉ lệ tái phát cao, do đó có thể sử dụng liệu pháp duy trì (2 lần/tuần) trong 6 tháng để giảm tỉ lệ tái phát. Tuy nhiên cần phải có sự GIÁM SÁT CHẶT CHẼ của bác sĩ để hạn chế tác dụng phụ và tránh biến chứng nặng có thể xảy ra.
Sản phẩm kem trị nám bộ ba phối hợp khuyến cáo sử dụng là Tri-Luma, do hãng Galderma sản xuất, các sản phẩm TC có chứa thành phần corticosteroid khác fluocinolone acetonide chưa có nhiều nghiên cứu đánh giá.
Đọc khuyến cáo sử dụng thuốc bôi trong điều trị nám tại: khuyến cáo sử dụng thuốc bôi
Thuốc bôi nám mới nhất: hoạt chất điều trị nám mới
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Sarma N, Chakraborty S, Poojary SA, et al. Evidence-based Review, Grade of Recommendation, and Suggested Treatment Recommendations for Melasma. Indian Dermatol Online J. 2017;8(6):406-442. doi:10.4103/idoj.IDOJ_187_17
2. Chan R, Park KC, Lee MH, et al. A randomized controlled trial of the efficacy and safety of a fixed triple combination (fluocinolone acetonide 0.01%, hydroquinone 4%, tretinoin 0.05%) compared with hydroquinone 4% cream in Asian patients with moderate to severe melasma. Br J Dermatol. 2008;159(3):697-703. doi:10.1111/j.1365-2133.2008.08717.x
3. Grimes PE, Bhawan J, Guevara IL, et al. Continuous therapy followed by a maintenance therapy regimen with a triple combination cream for melasma. J Am Acad Dermatol. 2010;62(6):962-967. doi:10.1016/j.jaad.2009.06.067
4. Arellano I, Cestari T, Ocampo-Candiani J, et al. Preventing melasma recurrence: prescribing a maintenance regimen with an effective triple combination cream based on long-standing clinical severity. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2012;26(5):611-618. doi:10.1111/j.1468-3083.2011.04135.x
0 nhận xét:
Đăng nhận xét